Illustere Lieve Vrouwe Broederschap

In het jaar 1318 vond in 's-Hertogenbosch de officiële oprichting plaats van een broederschap ter ere van Maria. De originele oprichtingsacte is bewaard gebleven en bevindt zich in het archief van de Broederschap.
De leden van de Broederschap kwamen samen in hun eigen kapel in de St Janskerk waar zij o.a. de vespers vierden. Later bouwden zij tot tweemaal toe een nieuwe kapel; de laatste is de huidige Heilige sacramentskapel naast het zijkoor. Naast de verering van Maria was de Broederschap actief op het gebied van de armenzorg. Ook heeft de Broederschap vanaf de 14e eeuw in hoge mate bijgedragen aan de ontwikkeling van 's-Hertogenbosch als belangrijk centrum van laat middeleeuwse muziek. In de 15e eeuw vond mede als gevolg van het instituut van buitenleden, een enorme uitbreiding van het aantal leden plaats tot ver in het huidige België en Duitsland. In de loop van de 16e eeuw nam het aantal leden drastisch af, terwijl toen ook het geestelijke devotionele element aan betekenis inboette.
Bijeenkomsten in het eigen huis in de vorm van het houden van maaltijden met muziek gingen een steeds belangrijkere plaats innemen. Onder de leden van de Broederschap treft men in de 15e en 16e eeuw fameuze personen van velerlei aard, in welk verband hier Willem van Oranje alsook Jeroen Bosch zeker niet onvermeld mogen blijven. Ook belangrijke geslachten zoals van Nassau, Van Egmond, Van Wassenaar, Van Brederode, Bronkhorst en Van Bylandt waren in de Broederschap vertegenwoordigd.
In de tachtigjarige oorlog maakte de Broederschap moeilijke tijden door, maar ook na de verovering van Den Bosch in 1629 door Fredrik Hendrik bleef zij bestaan. In 1641 verzocht de protestante gouverneur van 's-Hertogenbosch met enige van zijn vrienden toelating tot de Broederschap. Hun verzoek werd gehonoreerd. Er kwamen nieuwe statuten, die onder meer bepaalden dat de Broederschap voortaan zou bestaan uit 18 leden (broeders) in de Rooms Katholieke en 18 leden in de Reformatorische lijn. Dit is tot op heden het geval. Naast deze 36 Broeders kent de Broederschap thans o.m. candidaatleden en candidandi.
Daarenboven is en wordt aan vorstelijke personen de eretitel van Zwanenbroeder aangeboden. Thans zijn er drie vorstelijke leden.
De Illustre Lieve Vrouwe Broederschap draagt zorg voor haar eeuwenoude materiële en immateriële cultureel erfgoed, bevordert de onderlinge christelijke saamhorigheid en de broederlijke band, en houdt daarbij steeds oog voor de ontwikkelingen en problemen in de moderne tijd.
Van de bijdragen die de leden van de Broederschap jaarlijks in de vorm van contributie en giften betalen wordt het overgrote deel aangewend te behoeve van de verwezenlijking van haar ideeële en haar culturele doeleinden zomede ter instandhouding van het Zwanenbroedershuis met inbegrip van de collectie.